Teatr Bagatela

Doskonały wieczór” – rozmowa z Pawłem Piterą

„Lubię wracać do Bagateli, bo pracuje mi się tutaj z największą przyjemnością” – mówił reżyser spektaklu „Wieczór kawalerski” Paweł Pitera kilka miesięcy temu podczas pracy nad komedią „Boeing, Boeing – odlotowe narzeczone”. I faktycznie reżyser powrócił do pracy ze znanym i lubianym zespołem już w parę tygodni po swojej ostatniej premierze. Tym razem jego wybór padł na znakomitą farsę Robina Hawdona – „Wieczór kawalerski”. Zgodnie z przekonaniem, że lekki repertuar teatralny jest konieczny, potrzebny i oczekiwany przez widzów, zabrał się do inscenizowania nowej sztuki.

Pitera swoją rolę w teatrze zawsze określa jako „inscenizatora”, a nie „reżysera”. A tłumaczy to w ten sposób:

- Ukuta przeze mnie teoria inscenizowania fars, „inscenizowania”, nie „reżyserowania”, podkreślam, mówi, że najpierw trzeba znaleźć dobry tekst i uczciwie go przeczytać. Potem trzeba wiedzieć, dla kogo jest pisana współczesna farsa czy komedia? A pisana jest ona w anglosaskim polu językowym dla teatrów, które w życiu nie słyszały o dotacjach miejskich czy państwowych. Jest tak tworzona, żeby na pewno przychodzili ją oglądać ludzie. Mądrzy autorzy i producenci – wiedząc, że ewentualny widz teatralny ma w domu telewizor i setki kanałów, a w dłoni dzierży pilota – konstruują swe dzieła tak, by widza nie zanudzić. Reżyser – ze swojej strony – powinien dostosowywać się do jedynej znanej masowemu widzowi konwencji, w której realizowane są sztuki przedstawiające. A jest to konwencja filmowa, serialowa itd. – dlatego inscenizacja farsy czy komedii powinna maksymalnie przypominać inscenizację filmową. Wtedy zaś widz nie musi męczyć się ze zrozumieniem tego, co dzieje się na scenie. On to – po prostu – rozumie.

W związku z tym, rolą inscenizatora jest przeprowadzenie przez próby aktorów w ten sposób, aby to, co widz ogląda na scenie teatralnej, jak najbardziej przypominało to, co zna z telewizji. Czyli by było: atrakcyjne, wartko zagrane, kolorowo oprawione i miało swój szalony rytm. Tyle. Nie ma co tutaj szukać drugiego, czy trzeciego dna. Bo go tu nie ma. Nie można także doszukiwać się logiki. Od tego są inne, specjalne zajęcia. I mówiąc o tym, wcale nie trywializuję swojej roboty. Stawiam jedynie uczciwie sprawę, jak powinno robić się lekkie rzeczy, co nie oznacza, że nie trzeba się nad tym porządnie napracować.

Ponieważ stanowisko Pawła Pitery na temat pracy przy farsach nie zmieniło się od wypowiedzi towarzyszącej programowi „Boeinga”, w następnej rozmowie pominęliśmy wątki pracy i inscenizacji, a zajęliśmy się – między innymi – amatorskim badaniem zjawiska wieczoru kawalerskiego jako takiego.

- Zacznijmy od tego, że za tzw. „moich młodych czasów” nie było czegoś takiego, jak zabawa w wieczór kawalerski. Ten pomysł na spędzanie ostatnich chwil wolności przez przyszłego pana młodego przyszedł do nas pewnie jakieś 20 lat temu. Dzisiaj niektórzy nazywają ten obyczaj już tradycją, ale ja niekoniecznie upierałbym się przy tym słowie.

Wcześniej na ziemiach polskich istniało coś takiego, jak specjalna impreza dla pana młodego, ale nie była ona aż tak popularna jak „rozpleciny”, czyli coś, co teraz nazwalibyśmy: wieczorem panieńskim. „Rozpleciny”, zwane też „warkoczem”, to dawny obrzęd obchodzony przez narzeczoną i jej druhny w ostatni wieczór przed ślubem.

Było to symboliczne pożegnanie panieństwa. Przy śpiewie właściwym tej okoliczności dziewczyny przystrajały włosy panny młodej gałązkami, kwiatami i kokardkami. Tak udekorowany warkocz chowano pod chustę. Kiedy do domu przybywał orszak weselny ze starostą na czele, ale bez pana młodego, przy dźwiękach kapeli starosta, pierwszy drużba lub brat dziewczyny ściągał jej chustę z głowy i rozplatał warkocz, usuwając ozdoby. Towarzyszyła temu najczęściej trwająca do białego rana zabawa.

Zapewne i mężczyźni w dawnych czasach w jakiś sposób obchodzili ostatnie chwile przed zawarciem małżeństwa, ale ich przebieg nie był aż tak romantyczno–liryczny. Podejrzewam, że skupiał się głównie na tym, co i teraz, czyli konsumpcji napojów wyskokowych.

Wieczór kawalerski w takim kształcie, w jakim ochoczo dzisiaj się go celebruje, to, jak powiedziałem, swojska wersja tego, co Anglicy zapoczątkowali w swoim kraju. Brytyjska kultura klubowa, uważana za bastion konserwatyzmu – choć już nie jest w stanie oprzeć się współczesnym trendom obyczajowym – była matecznikiem wieczorów kawalerskich.

Trzeba pamiętać, że pierwotnie obowiązującą zasadą było spędzanie tej imprezy wyłącznie w męskim gronie. Dlatego – wracając do farsy Hawdona – tak bardzo dziwi Tomka, że jego przyjaciel po kawalerskiej imprezie wylądował w łóżku z dziewczyną. Przecież żadnej kobiety na wieczorze nie było.

- Zna pan taką historię, że któreś z państwa młodych w ostatniej chwili ucieka sprzed ołtarza?

- Słyszałem o dwóch takich przypadkach, które zdarzyły się w znajomych kręgach. Podejrzewam, że wcześniej po prostu brakowało tym ludziom śmiałości na przeprowadzenie „męskiej”, uczciwej rozmowy z partnerem. Takiej rozmowy, która wyjaśniłaby wszelkie obawy, i która pozwoliłaby w mniej spektakularny sposób podjąć decyzję o ewentualnym rozejściu się młodych ludzi.

Na tym braku wcześniejszego dogadania się oraz braku odwagi Maurycego zbudował Robin Hawdon bawiącą nas do łez tę dramatyczną w gruncie rzeczy historię. Przecież nikt z oglądających nie ma wątpliwości, że życie z atrakcyjną, ale jakże despotyczną, Sandrą może być co najmniej uciążliwe. Wie o tym również sam zainteresowany, czyli Maurycy, i z tego powodu się upija. Ale nie odwołuje ślubu, tylko na zasadzie „jakoś to będzie” brnie w jego przygotowania. Tak jak większość z osób, które znajdowały się w podobnej sytuacji, nasz bohater boi się skandalu, wyrzutów, kłótni i absmaku. No przecież rosół ugotowany i wódka się mrozi, więc po co nam trudności.

- Gdyby autor „Wieczoru kawalerskiego” nie skroił tak wyśmienicie postaci Sandry, nie byłoby całej jakże śmiesznej opowieści.

- To prawda. Energia, zamaszystość i bezkompromisowość, jaką obdarzył Hawdon pannę młodą, wystarczyłaby na powołanie do życia jeszcze kilku równie pełnokrwistych osób.

W ogóle chapeau bas Hawdonowi za postacie w „Wieczorze kawalerskim”. Odżegnując się – jak zawsze – od dorabiania ideologii i analizy psychologicznej komediowych bohaterów, muszę przyznać, że galeria typów ludzkich opisana poprzez wartkie i prawdziwie śmieszne dialogi jest doskonale skomponowana.

/rozmawiała Magdalena Furdyna/